AÖL Türk Edebiyatı 3: Tarih İçinde Türk Edebiyatı

AÖL Türk Edebiyatı 3: Tarih İçinde Türk Edebiyatı

TARİH İÇİNDE TÜRK EDEBİYATI

A. EDEBİYAT TARİH İLİŞKİSİ

Fuad Köprülü Türkiye’de ilk defa özellikle tarih ve edebiyat tarihi incelemelerinde bilimsel yöntemleri ortaya koymuş bir bilim adamıdır.

Göktürk Yazıtları (Orhun Anıtları)’nda Doğu Göktürklerin tarihi anlatılmıştır. Danimarkalı bilim adamı Thomson tarafından okunmuştur. Bu yazıtta Göktürk devletinin kuruluşu, Bilge Kağan ile Kül Tigin’in yaptıkları anlatılmıştır. Ayrıca bu yazıtlarla on üç yüzyıl önce Türk dilinin yabancı bir dile muhtaç olmadığını anlamış olduk.

Deriden kesilmiş insan, hayvan, bitki, eşya vb. gibi birtakım figürlerin arkadan ışık verilerek bir perde üzerine yansıtılması temeline dayanan “Karagöz” bir gölge oyunudur.

• Edebiyat tarihi, bir ulusun yüzyıllarca meydana getirdiği edebî eserleri inceleyerek geçirdiği dönemleri kronolojik bir sıra içinde inceleyen bilim dalıdır. Bir başka deyişle edebiyat tarihi bir toplumun edebiyatının izlediği yolu ve geçirdiği dönemleri anlatan, edebiyat hayatını bütün olarak değerlendiren bilim dalıdır. Edebiyat tarihi aracılığıyla değişik çağlardaki kültür birikimimizi tanırız.

Ülkemizde Batılı anlamda edebiyat tarihi çalışmaları Tanzimat Döneminde başlar. Bu alandaki ilk kapsamlı çalışma Fuad Köprülü’nün 1928 yılında yayımladığı Edebiyat Tarihi adlı eserdir. Ayrıca Ahmet Hamdi Tanpınar, Agâh Sırrı Levent, Nihat Sami Banarlı bu konuda önemli araştırmalar yapmışlardır.

B. TÜRK EDEBİYATININ DÖNEMLERE AYRILMASINDAKİ ÖLÇÜTLER

• Halk şiirimizde şiirler dörtlük nazım birimiyle sazla ve hece ölçüsüyle söyle- nirdi. Sözler son derece anlaşılır ve yalındı (örneğin Karacaoğlan).
• Divan şiirinde aruz ölçüsü vardır. Şiirler zarif ve ahenklidir (örneğin Nailî Kadim)
• Cumhuriyet Döneminde ise belirli bir nazım birimine uymadan serbest biçimde duygular dile getirilir (örneğin Ahmet Hamdi Tanpınar).

Türk dilinin günümüze kalan en eski ve değerli belgeleri 720 – 735 yıllarında yazılan “Orhun Abideleri”dir.

Tarihi gelişim içinde edebiyatımızı üç ana döneme ayırabiliriz.

1.    İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı

Orta Asya coğrafyasında başlangıcı kesin tarihlerle belirlenemeyen ve 10. yüz- yıla kadar süren dönemdir.

a.    Sözlü Edebiyat

Türk boylarında şaman, baksı, kom, oyun adı verilen sanatçılar tarafından ko- puz eşliğinde söylenen koşuklar, ölen bir kişinin ardından söylenen ağıtlar vb. sözlü edebiyatın ürünleri arasındadır.

b.   Yazılı Edebiyat

Yazıya aktarılan ürünlerin oluşturduğu edebiyattır. İlki 8, yüzyıldan oluşturulan Göktürk Yazıtları’dır.

2.    İslami Dönem Türk Edebiyatı

10. yüzyılın ikinci yarısından 19. yüzyılın başlarına kadar devam eder.

a.  Klasik Türk Edebiyatı

b.  Halk Edebiyatı

• Anonim Halk Edebiyatı
• Dini Tasavvufî Halk Edebiyatı
• Âşık Tarzı Halk Edebiyatı

3. Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı

19. yüzyılın ortalarından itibaren siyasi bir hareket olan Tanzimat’ın ilanıyla başlayan ve günümüze kadar etkisi süren bir dönemdir.

1. Tanzimat Edebiyatı
2. Edebiyat-ı Cedide (Servet-i Fünun Edebiyatı)
3. Fecr-i Âti Edebiyatı
4. Millî Edebiyat
5. Millî Mücadele Dönemi Edebiyat
6. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı
   1. 1940 yılına kadar süren Türk Edebiyatı
   2. Son dönem Türk Edebiyatı

Açık Lise sınavlarına hazırlanmanın en kolay hali: AçıkTercih AÖL Test Çöz!

Mobil Uygulamamızı İNDİRİN! AÖL Yeni Müfredat Çıkmış Sınav Sorularını Çözün!