Mantık Nedir?

• Mantık; insanların ne düşündüğü ile değil, nasıl düşünmeleri gerektiği ile ilgilenir; nasıl düşünmek gerektiği ile ilgili kurallar koyar. Bu yönüyle mantık normatif (kural koyucu) bir bilgi alanıdır.
• Mantık kuralları, düşünmenin içeriğine değil, biçimine yöneliktir (Formel bir bilimdir).
  (Biçim ve içerik, form ve mahiyet, nitelik ve nicelik, kalite ve kantite ilişkisi için tıklayın!)
• Mantık için önermelerin kendi başlarına doğru mu yanlış mı oldukları değil, hangi öncüllere göre doğru ya da yanlış oldukları önemlidir, mantık için esas olan, önermelerin kendi aralarındaki tutarlılığıdır.

• Doğruluğu deney ve gözlem yoluyla bilinen yargılardır. Bilgi doğrusu önermelerin biçimiyle değil, doğrudan içeriğiyle ilgilidir.
• Doğruluğun bu türüne göre, bir önermenin nesnesine uygun olması gerekir. Bu nedenle bilgi doğrusu olgusal bir nitelik taşır. Örneğin, “Su, normal şartlarda 100º’de kaynar” önermesi olgusal bir nitelik taşır.
• Bunun için de bu önermenin doğru olup olmadığını ancak denetleyerek anlamak mümkündür. Bu tür bir doğruluk mantığın değil, pozitif bilimlerin alanına girer.

• Doğruluğu deney ve gözlemle değil, aklın doğrudan kendi yönlendirmesiyle bilinen yargılardır.
• Mantığı asıl ilgilendiren, bu türden bir doğruluktur. Mantıksal doğruluk, önermelerin içeriğiyle değil, biçimiyle ilgilidir. Bu bakımdan, bir önermenin mantıkça doğru sayılabilmesi için bu önermenin “gerçeğe” uygun olması değil, kendisiyle birlikte alınan diğer önermelere uygun (onlarla tutarlı) olması gerekir.

Mantıksal doğruluk üç alanda açığa çıkar:

1. Kavramsal Doğruluk
2. Matematiksel Doğruluk
3. Çıkarımların Biçimsel Doğruluğu

1. Kavramsal Doğruluk

• Bu doğruluk kavramların kendi anlamlarından çıkan zorunlu sonuçlarda açığa çıkar. Kavramsal doğruluk da önermelerin doğruluğu ya da yanlışlığı, “gerçek” (olgusal) olana deney ve gözlem yoluyla bakılarak değil, bu kavramların taşıdığı anlamlara bakılarak anlaşılır.

2. Matematiksel Doğruluk

• Matematiksel önermeler ve matematiksel ilişkiler alanında açığa çıkar. Mantıksal doğruluğun bu türü matematiksel doğruluk diye adlandırılabilir.
• Bu tür önermelerin doğruluğu yanlışlığı deney ve gözlem yoluyla gerçeklik alanına bakılarak değil, matematiğin postulatlarına, aksiyomlarına ve tanımlarına bakılarak tümdengelimsel bir yolla anlaşılabilir.

3. Çıkarımların Biçimsel Doğruluğu

• Önermelerin kendi aralarındaki tutarlılık ilişkilerinde açığa çıkar. Burada söz konusu olan doğruluk, çıkarımların biçimsel doğruluğudur. Önermelerin kendilerinden çıkarılan sonuçlar öncülleriyle tutarlı ise, bu sonuçlar ve onların öncülleri, gerçekliğe uymasa da, mantıksal bakımdan doğru sayılırlar. Çünkü mantıksal doğruluk içerikle değil, biçimle ilgilidir.
• Örneğin şu iki çıkarımı inceleyelim: