Düşünme, Dil ve Problem Çözme

Düşünme, Dil ve Problem Çözme

Düşünme ve düşünme ile ilgili kavramlar

Düşünme:

İnsanın, olayların ve nesnelerin yerini tutan imgeler, kavramlar ve kategoriler aracılığıyla, akıl yürütme yapması ve problem çözmesidir.

İmgeler:

Bazı bilgiler kelimelerle (sözel) temsil edilemez, bunlar KSB ve USB’de imgesel/görsel (analojik) olarak şifrelenir. Mesela; bir tabloyu değerlendirirken veya alacağınız iki kazaktan hangisinin daha güzel olduğunu düşünürken imgeleri kullanırsınız. Bu imgeler aslının tam bir kopyası değildir. Bazı kişilerde ise aşırı ayrıntılı imgeleme yapma yeteneği vardır. Buna fotoğrafsı bellek denir.

Kavramlar:

Pek çok düşünme soyutlamaları içerir. Soyut düşünmedeki simgeler, kavramlardır. Kavramlar nesne ve olayların ortak ve genel özelliklerini temsil eder. Kavramlar, bir uyarıcı durumunun belli bir özelliğinin (veya birkaç özelliğinin) soyutlanmasıyla elde edilir. Mesela; öğrenci, kedi, kalem, kitap vb. birer kavramdır.

Kategoriler:

Bir kavramın özellikleri bir sınıfı, kategoriyi tanımlar. Mesela; USB bir kategoriye işaret eder. Kategoriler genelden özele doğru sıralanabilir. Bu sayede örgütlenmiş yapılar ortaya çıkar. Mesela; Bellek açık ve örtük diye ikiye ayrı kategoride ele alınıyor, sonra açık bellekte anısal ve anlamsal bellek diye iki kategoriye ayrılıyor.

Kategoriler düşünmede ekonomiklik sağlar. Mesela; belleğin genel özelliklerini bildiğimizde, onun altına giren tüm kategorilerde de bu özelliklerin olduğunu otomatik bilmiş oluyoruz. Geriye de o kategorilerin her birine ait özel özelliklerin bilinmesi kalıyor. Ayrıca kavramlar ve kategoriler zamandan tasarruf sağlar, olaylara bir düzen getirir.

Dil ve İletişim

Dil, insanların düşüncelerini, duygularını, istek ve arzularını aktaran bir araçtır. Dilin temel amacı insanlar arası iletişimi sağlamaktır. Yani dil iletişimin olmazsa olmazıdır. Dil sözlü de olabilir yazılı da olabilir. Ayrıca dil olarak çok çeşitli sistemler de kullanılabilmektedir. Mesela; jest ve mimikler, ıslık sesleri, davul sesleri, işitme engellilerin kullandığı işaret dili.

Bilişsel süreçlerin oluşmasında dil kullanılır; yani uyarıcıların sözel olarak şifrelendiği tüm bilişsel süreçler, nesne, kavram ve kategoriler dil ile simgelenir. Buna göre KSB’deki tekrarlayıcı temrin, özümseyici temrin, KSB deposu, USB depoları ve anlamsal bellekteki bilgiler kelimelerle temsil edilir.

Dil, duygularımızı ve davranışlarımızı etkiler. Her dilin kendine özgü sembolleri, sözcükleri ve kuralları vardır. Yani dildeki bu semboller ve sözcükler toplumdan topluma değişir ve ayrıca zamandan zamana da değişir.

Dil düşünme için şart değildir. Fakat dil ile düşünme birbirini tamamlar. Düşünme dili geliştirir ve dile nitelik kazandırır. Dil ile düşüncelerimizi başkalarıyla paylaşır ve bu düşüncelerimizi somutlaştırabiliriz (şiir, roman).

Düşünme, Dil ve Problem Çözme Konu Testi

Düşünme çeşitleri

1. Çağrışımlı düşünme:

Daha önce algılanan bir uyarıcı hatırlanınca, buna bağlı olarak başka bir izin hatırlanmasıdır. Benzerlik, zıtlık, ardışıklık, zamanda ve mekânda yakınlık gibi faktörlerin etkisiyle çağrışım gerçekleştirilir. Çağrışım serbest ve güdümlü çağrışım diye ikiye ayrılır.

a) Serbest çağrışımlı düşünme:

Bir sembolün, kendisiyle ilgili herhangi bir sembolü hatırlatmasıdır. Bu düşünme amaçsızdır. Kasıtlı bir hatırlama yoktur. Hatırladığımız film bize benzerlerini, bazı kişileri ve hatta bazı olayları düşündürebilir.

b) Güdümlü çağrışımlı düşünme:

Çağrışımların belli bir yönde, plan dâhilinde düzenlenmesi olayıdır. Düşünmenin konusu bellidir. Mesela; bizden şehir isimleri saymamız istenirse, o an ki çağrışımlarımız sadece şehirlere ait olur.

Felsefi bir düşünme çeşidi olarak eleştirel düşünme

Eleştirel düşünme nedir, ne işe yarar, özellikleri nelerdir?

2. Yaratıcı düşünme:

Varlıklar ve olaylar arasında farklı, yeni ve orijinal ilişkiler kurma ve çözüm üretme esasına dayanan düşünmedir. Bu düşünmede bilgi birikimi ve deneyim önemlidir. Bilimlerde, güzel sanatlarda ve artistik faaliyetlerde bu düşünme önemli rol oynar.

Yaratıcı kişilerin özellikleri ise şöyledir:

Zekâ düzeyleri yüksektir. Yüksek motivasyona sahiptir. Kararlı, çalışkan, hırslıdır ve başladığı işi yılmadan sürdürür. Anlayışlı, hükümlerinde bağımsız, yeni deneyimlere açık, şüpheci, kavrayışlı insanlardır.

Yaratıcı düşünmeyi engelleyen faktörler ise şunlardır:

Duygusal engeller, kültürel engeller (toplumdaki değerler, görenekler), algısal engeller (algılamayla oluşan şartlanmalar) ve geçmiş deneyimlerin etkisi (zihinsel kurulum ve işleve takılma)

Zihinsel kurulum:

Problemlerin hep aynı davranış kalıplarıyla, yöntemlerle, alışkanlıklarla çözmeye çalışmaktır.

İşleve takılma:

Nesneleri alışılagelen işlevleri dışında kullanmamaktır. Mesela; bıçak kesmek için yapılmıştır. Birçok insan bıçağı tornavida ya da gazoz açacağı olarak düşünemez.

3. İrdeleme ve Karar verme:

İrdeleme sözel simgelerin yani konuşulan dilin kullanıldığı ve bazı kuralların uygulandığı düşünme biçimidir. Bu düşünmeyi diğer düşünme çeşitlerinden ayıran yönü, irdelemenin mantık kurallarına göre işlemesidir. Bu nedenle semboller birbirini mantıklı bir sıra içinde izler. Doğruyu yanlıştan ayırma, doğruluğunu ispat etme, yanlışlığını eleştirme esasına dayanır. Akıl yürütmeler bu tip düşünmedir. Akıl yürütme çeşitleri tümevarım, tümdengelim ve analojidir.

D. PROBLEM ÇÖZME

Bilgilerin amaca ulaşmak için kullanılması, karşılaşılan sorunları, engelleri aşma sürecidir.

Problem çözme yolları şunlardır:

1. Öfke ve saldırganlık
2. Deneme ve yanılma
3. Mekanik çözüm (ezberci çözüm)
4. Düşünerek problem çözme

1. Öfke ve saldırganlık:

Bu problem çözümü çok da uygun bir problem çözme stratejisi değildir, çünkü çözümden çok, başka problemlere de yol açabilir. Bu stratejiyi daha çok bebekler, küçük çocuklar ve hayvanlar kullanır.

2. Deneme ve yanılma:

Bireyin problemin çözümü üzerinde pek düşünmeden, problemi çözme adına çokça girişimleri denediği stratejidir. Çözüm bulunana kadar bu deneme ve yanılmalar devam eder.

3. Mekanik çözüm:

Bu stratejide birey daha önce işe yaramış olan bir çözümü, yeni karşılaştığı problemin çözümünde de kullanır. Eğer yeni problem öncekine benziyorsa bu çözüm yolu başarılı olabilir. Ama benzemiyorsa problemin çözümsüz kalması olasıdır.

4. Düşünerek problem çözme:

Bireyin iyice düşünerek, irdeleyerek, akıl yürüterek problemi çözmeye çalışmasıdır. Düşünerek problem çözme aşamaları ise şu şekildedir:

a) Hazırlık dönemi:

Problemin ne olduğu ve nasıl ortaya çıktığı tanımlanır. Problemle ilgili bilgi toplanır. Problem üzerinde düşünülür.

b) Kuluçka dönemi:

Problem üzerinde çalışmaya bir süre ara verilir, fakat bilinçdışı işlemler problemin çözümü üzerinde uğraşmaya devam eder. Bu aşamada çözümü engellemekte olan düşünceler ortadan kalkabilir, problemin çözümünde yararlanabilecek yeni deneyimler, öğrenmeler elde edilebilir.

c) Aydınlanma ya da kavrayış dönemi:

Kuluçka döneminde bilinçdışında olup bitenler (yeni edinilen bilgiler) bize bazı ipuçları sağlayabilir. Bu aşamada aniden, tümüyle yeni bir fikir doğar.

ç) Değerlendirme:

Çözüm fikrinin problemi çözüp çözmediği test edilir. Eğer çözüm fikri problemi çözmez ise kişi yeniden başa dönebilir. Bu durumda bazı değişiklikler ve düzenlemeler yapılır.

Bireyin problem çözme becerisinde bireyin zekâsı, güdülenmesi ve zihinsel kurulumu önemli birer etkendir.

Bireyin zekâsı ne kadar gelişmişse problemi çözmedeki başarısı o kadar iyi olur.

Bireyin problemi çözmesi için belli düzeyde güdülenmesi gerekir. Aşırı ve yetersiz güdülenme problem çözümünde olumsuz etki yapar.

Birey zihinsel kurulumları ile birçok problemi kolay çözer. Fakat bu kurulumlar yeni durumlara uymayabilir. Bu durumda birey çözüm için yeni zihinsel kurumlar üretmek zorundadır.

Düşünme, Dil ve Problem Çözme Konu Testi

Meraklısına:

Sistem yoksa düşünce de yok!

Dil-Düşünce ve Varlık İlişkisi

Vygotsky ve Piaget’nin Düşünme-Dil İlişkisi Bağlamında Karşılaştırılması

Dil – Düşünce Bağlantısı

Öğretilebilir bir şey miymiş? Evet, hem de yükseköğretimin en temel amacı: Peki Eleştirel Düşünmeyi nasıl öğrenirsiniz? İşte size fikir verebilecek bir yazı ve teknik!

Eleştirel düşünme nedir, ne işe yarar, özellikleri nelerdir?

Kurumlarımız yaratıcı düşünmeyi ne kadar teşvik ediyor? Umudumuzu kaybetmeyelim, ancak görevi ülkemizde bilimi, teknolojiyi, bilimsel düşünceyi ve potansiyeli keşfetmek, değerlendirmek olan bir kurumumuzun hali pür melalini de görelim/gösterelim istedik:

TÜBİTAK nereye koşuyor dedirten ret ve başarı hikayeleri

Düşünce nedir ve insan beyni ne kadar hızlı düşünüyor? (Düşünce hızı saatte kaç km’dir?:)) Düşüncenin mahiyeti ve özüyle ilgili sorular binlerce yıl filozoflar tarafından sorulup…

Salt felsefi bir soru zannediyorsanız yanılıyorsunuz! Artık…

İnsan ilişkilerine dair gerçekçi bir düşünme biçimi:

Gerçekler acıdır, biber de acıdır, o halde biber gerçektir.

Açık Lise sınavlarına hazırlanmanın en kolay hali: AçıkTercih AÖL Test Çöz!

Mobil Uygulamamızı İNDİRİN! AÖL Yeni Müfredat Çıkmış Sınav Sorularını Çözün!