1. Ünite: Sosyolojiye Genel Bakış
İçindekiler
1. Ünite: Sosyolojiye Genel Bakış
Sosyolojinin Tanımı ve Konusu
Sosyoloji, toplumsal yapıyı, bu yapının öğelerini ve bu yapıdaki değişmeleri inceleyen bir bilimdir. Dolayısıyla sosyolojinin konusu toplumsal yapı ve toplumsal değişmedir.
Toplumsal Yapı:
-Toplumsal gruplar, kurumlar, ilişkiler, değerler, normlar gibi manevi (kültürel)
-Coğrafi faktörler, nüfus, kent, köy vb. maddi (fiziksel) faktörlerden oluşur.
Toplumsal Yapının Manevi Unsurları
-Toplumsal ilişkiler
-Toplumsal değerler
-Toplumsal normlar
-Toplumsal kontrol
-Toplumsal gruplar
-Toplumsal kurumlar
-Toplumsal kategoriler
-Toplumsal sınıflar
-Toplumsal tabakalaşma
-Toplumsal hareketlilik
Toplumsal Yapının Maddi Unsurları
-Nüfus
-Yerleşim
-Coğrafi koşullar
-Teknoloji
-Doğal kaynaklar
Peki “toplum” nedir?
- Ortak bir toprak parçası üzerinde birlikte yaşayan,
- Temel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla işbirliği yapan,
- Ortak bir kültürü paylaşan,
- Varlığını uzun zaman sürdüren bir insan topluluğudur.
Sosyolojinin Amaçları
- Sosyoloji, toplumsal grupların, o toplumsal gruplarda yer alan bireylerin davranışlarını nasıl etkilediğini açıklamaya çalışır.
- Sosyoloji, gündelik yaşamda insanları doğrudan ilgilendiren temel sorunlara yanıt bulmaya çalışır.
- Sosyoloji, insanların temel davranışlarını belirleyen ve onları yönlendiren toplumsal etkenleri ortaya koymaya çalışır.
- Sosyoloji, aslında dünyadaki yerimizi anlamamıza yardımcı olur.
Toplumsal Olay ve Olgu
- Toplumsal Olay
Toplumsal yaşam içerisinde meydana gelen ve bir defada gerçekleşen özel ve somut oluşumlardır. Olaylar bir defada olup biter ve tekrarlanamazlar. Toplumsal olayı toplumsal olgudan ayıran özelliklerden biri, onun başlangıç ve bitiş süresi ile yerinin az çok belli olmasıdır.
- Toplumsal Olgu
Bir defalık oluşumları değil, aynı türden birçok oluşumu ifade etmek içi kullanılır. Toplumsal olaya göre daha soyut ve geneldir. Yeri ve zamanı belli olmayan olgular, tüm olayların genel bir başlık altında toplanmasıdır.
Örneğin,
Ayşe ve Ahmet’in evlenmeleri, 2008 yerel seçimleri toplumsal olaylardır. Oysa evlenme ve seçim aynı türden olayları kapsayacak genellik ve soyutluktaki toplumsal olgulardır.
Toplumsal Olayların Özellikleri
- Toplumsal olaylar yeri ve zamanı belli, somut ve özel oluşumlardır.
- Bireysel istek ve iradeden bağımsızdırlar. Toplumsal gerçekliğin ürünüdürler.
- Toplumsal olaylar bireye baskı yaparak onu belirli biçimlerde davranmaya zorlarlar.
- Toplumsal olaylar istatistiksel (sayısal) olarak değerlendirilebilirler.
- Bir toplumsal olayın ortaya çıkmasında birden fazla faktör rol oynar.
- Topluma ve çağa göre farklılık gösterirler.
Sosyolojinin Özellikleri
- Bireysel konu ve sorunlarla ilgilenmez.
- Evrensel ölçekli konu ve sorunlarla ilgilenmez; her toplum için geçerli olabilecek kurallar koymaz.
- Deneysel bir bilim değildir.
- Sosyoloji normatif (kural koyucu) bir disiplin değildir, yalnızca var olanı incelemekle yetinir.
- Sosyoloji bir defalık, istisnai olaylar üzerinde durmaz; toplumun genelinde gözlemlenen, genellemeler yapmaya elverişli olayları inceler.
- Sosyoloji bütüncül bir bilimdir; toplumu, toplumsal olayları ve yaşamı her yönüyle bir bütün olarak ele alıp inceler.
Sosyolojinin Diğer Bilimlerle İlişkisi
Sosyoloji, toplumu, toplumsal olay ve olguları, toplumsal yapıyı ve temel unsurlarını ve bunlardaki değişimi bütünsel olarak inceleyen bir bilim olduğu için konusuna ilişkin bilgi edineceği bütün bilimlerle, özellikle sosyal bilimlerle yakın ilişki ve alış-veriş içindedir. Bu ilişkiler aynı zamanda disiplinlerarası çalışmalara ve farklı (sosyal psikoloji, hukuk sosyolojisi gibi) alt dalların ve farklı yaklaşımların (sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel v.b.) doğmasına da neden olmuştur.
Biz aşağıda sadece ilişkili olduğu bilimleri sıraladık, ilişkilerin detaylarını örnek sorularda bulabilirsiniz.
- Sosyoloji – Tarih
- Sosyoloji – Psikoloji
- Sosyoloji – Ekonomi
- Sosyoloji – Antropoloji
- Sosyoloji – Hukuk
- Sosyoloji – Coğrafya
- Sosyoloji – Siyaset Bilimi
- Sosyoloji – Felsefe
Sosyolojinin Alt Dalları
- Eğitim Sosyolojisi
- Hukuk Sosyolojisi
- Din Sosyolojisi
- Ekonomi Sosyolojisi
- Siyaset Sosyolojisi
- Sanayi Sosyolojisi
- Köy Sosyolojisi
- Kent Sosyolojisi
Sosyolojide Yöntem ve Araştırma Teknikleri
Sosyolojik araştırmalarda bilimsel araştırma ilkeleri:
- Nesnellik
- Bilmediği varsayma ilkesi
- Somutluk ilkesi
- Açık-Seçiklik ilkesi
- Konunun sınırlandırılması ilkesi
- Nedensellik ilkesi
Sosyolojide Yöntem
Tümdengelim (Dedüksiyon)
Genelden özele ulaşan akıl yürütme biçimidir. Toplumsal olgular hakkındaki genel bir yargıya dayanılarak, somut oluşumlar (toplumsal olaylar) hakkında da bir yargıya ulaşılır. Örneğin: “Savaş ve bunalım dönemlerinde anomaliler yaşanır.” genel yargısından hareketle, 2. Dünya Savaşı yıllarında Avrupa’da bazı anomalilerin yaşandığı sonucu çıkartılabilir.
Tümevarım (Endüksiyon)
Tümevarım yönteminde olaylar gözlemlenerek elde edilen önermelerden hareketle genel bir yargıya ulaşılır. İlk örneğini Fransız sosyolog E. Durkheim “İntihar” adlı çalışmasında vermiştir. Durkheim yaptığı gözlemlere intihar olayını “Bireysel faktörlere değil, toplumsal faktörlere dayalı, toplumsal bir olaydır.” yargısına ulaşmıştır.
Birleştirici Yöntem
Toplum karmaşık ilişkiler ve olayların oluşturduğu bir sistemdir. Dolayısıyla toplumsal olayların farklı bilimler tarafından araştırılan farklı yönleri vardır. İşte bu farklı bilimler tarafından ortaya konulan bilgi ve bulguların birlikli bir yapı içerisinde, birleştirilerek ele alınması birleştirici yöntemi oluşturur.
Örneğin:
Çarpık kentleşme olayı coğrafi, ekonomik, siyasi v.b. boyutları da bulunan bir olaydır. Sosyolog bu olayı araştırırken bu bilimlerin ortaya koyduğu bilgilerden yararlanır.
Sosyolojide Araştırma Teknikleri
1. Gözlem:
- Sosyal olay ve grupların doğal ortamlarında izlenip kaydedilmesine dayalı bir yöntemdir.
a. Doğal Gözlem:
- Ortama katılmadan ve müdahale etmeden olayın izlenmesi ve kaydedilmesidir. Örneğin: Miting yapan insanların izlenmesi ve kaydedilmesi…
b. Katılımlı Gözlem
- Sosyologun araştırdığı grubun içerisine katılarak belirli bir süre onların içinde yaşayarak gerçekleştirdiği gözlemdir. Örneğin: Bir ilkel kabilenin yaşamını ve yapısını kabileye katılarak gözlemleme…
2. Görüşme (Mülakat):
Belirli bir konuyla ilgili kişi ve uzmanlarla önceden hazırlanan sorular çerçevesinde yüz yüze görüşerek bilgi toplanmasıdır.
3. Anket:
Belirli bir konu (örneğin seçimler) ile ilgili toplumun veya belirli bir grubun tutumlarını öğrenmek için soru formlarıyla uygulanan bir veri toplama tekniğidir. Sosyal bilimlerde survey denilen tekniğin özel bir şeklidir.
Örneklem Alma: Araştırmanın konusunu oluşturan tüm topluluk, grup veya bireylere ulaşmak çoğu kez imkansızdır. Bu durumda sosyolog, araştırması için temsil edici nitelik ve sayıda örnek üzerinde çalışmasını yapar. Buna “örneklem alma” denir. Örneklem almada, seçilen örneklerin grubun genelini yansıtacak nitelikte sayısal yeterlilikte olması önemlidir.
4. Monografi:
Belirli bir grubun veya olayın seçilen az sayıdaki örnek üzerinde derinlemesine incelenmesidir. Ör/ İşçi ailesini daha iyi tanımak için seçilen bir ya da birkaç ailenin derinlemesine araştırılması…
4.Sosyometri:
Sosyal grupların iç yapılarını ve grup dinamiklerini tanımak için kullanılan bir tekniktir. Sosyometri özellikle grupların iç dinamiklerini ve grup içi ilişkileri, gruptaki lideri ortaya çıkartmak amacıyla kullanılır.
5.İstatistiksel Teknikler:
Sosyal olay ve tutumlarla ilgili diğer tekniklerle elde edilen verilerin sayısal olarak ifade edilmesi, sunulması (grafikler halinde) ve yorumlanması için kullanılan tekniklerdir.
Mobil Uygulamamızı İNDİRİN! AÖL Yeni Müfredat Çıkmış Sınav Sorularını Çözün!
Etiketler: 1. Ünite: Sosyolojiye Genel Bakış, Ayt Sosyoloji konu anlatımı
Eklenme Tarihi: 15 Nisan 2022