Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839)

Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839) nedir, Gülhane Hattı Hümayun’u nedir, kim ilan etmiştir, neden ilan edildi, neler getirdi?

II. Mahmut’un ölümü üzerine yerine oğlu I. Abdülmecit geçti. Bu sırada Osmanlı Devleti içte ve dışta önemli sorunlarla karşı karşıya idi. I. Abdülmecit, daha önce Fransa ve İngiltere’de elçilik yapmış olan Mustafa Reşit Paşa’yı Hariciye Nazırı (Dışişleri Bakanı) yaptı. Mustafa Reşit Paşa Avrupa siyasetini yakından bilen birisiydi. Memleketi içinde bulunduğu durumdan kurtarmak için Avrupa’daki hukuk , yönetim ve toplumsal alandaki uygulamaların kabul edilmesini, böylelikle hem Avrupa devletlerinin güveninin ve desteğinin kazanılacağını hem de Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmalarının önüne geçileceğini düşünüyordu. I. Abdülmecit, babası za- manında başlamış olan hazırlıkların tamamlanması görevini Mustafa Reşit Paşa’ya verdi. O da Tanzimat Fermanı adı verilen ıslahat programını hazırladı ve bunu 3 Kasım 1839 yılında Gülhane Parkı’nda padişah, devlet adamları, elçiler ve halkın   katıldığı bir topluluk önünde okudu. Padişah fermanı şeklinde hazırlanan bu program Gülhane Hattı Hümayunu veya Tanzimat Fermanı olarak adlandırılır. Buna fermana göre:

• Müslüman veya Hıristiyan bütün halkın can, ırz, namus ve mal güvenliğinin sağlanması,
• Mahkemelerin      herkese     açık     olması     ve    hiç     kimsenin      yargılanmadan cezalandırılmaması,
• Herkesten kazancına göre vergi alınması,
• Herkesin mal ve mülküne sahip olması, onları miras olarak bırakabilmesi,
• Askerlik işlerinin bir düzene konulması, askere alımların ve terhislerin belli yöntemlere göre yapılması,
• Rüşvet ve adam kayırmanın önlenmesi,
• Müsadere usulünün kaldırılması gibi hükümler karar altına alındı.

Tanzimat Fermanı ile padişah, kendisinden daha üstün bir kanun gücünün varlığını kabul etmiş oluyordu. I. Abdülmecit, Tanzimat Fermanı’na koyduğu bir madde ile bu fermanda yazılı esaslara başta kendisinin uyacağını ve herkesin de buna itaat etmesi gerektiğini belirtti. Böylece padişahın yetkileri sınırlandırılıyor ve onun üstünde bir kanun kuvveti meydana getiriliyordu. Bu gelişme, Osmanlı Devleti’nde anayasal düzene geçişin ilk aşamasını oluşturur. Ancak bu durum Avrupa ülkelerinde olduğu gibi bir halk hareketi sonucunda değil, Osmanlı padişahının kendi isteği ile meydana gelmiştir.

Tanzimat Fermanı’nın ilanından I. Meşrutiyet’e kadar geçen döneme Tanzimat dönemi adı verilmiştir(1839-1876). Bu dönemde hukuk, askerlik, yönetim, eğitim ve kültür alanında yenilikler yapıldı. Edebiyat alanında, makale, tiyatro, roman, hikâye, eleştiri ve hatıra gibi yeni yazı türleri görülmeye başlandı. Bu durum Batı kültürü- nün tanınmasına yol açtı. Maarif nezareti kurularak medreseler hariç, Avrupa tarzında eğitim veren okullar bu kuruma bağlandı. II. Mahmut döneminden itibaren Avrupa’ya eğitim almaya giden öğrenciler ülkeye geri döndüklerinde devletin için- de bulunduğu sorunlarla ilgilenmişler ve bu sorunları çözmeye yönelik çalışmalar yapmışlardı.

Bu dönemde Avrupa’nın hukuk sisteminden yararlanıldı. 1868 yılında Şurayı- devlet( Danıştay) kuruldu. Başkanlığını Ahmet Cevdet Paşa’nın yaptığı bir komisyon Mecelle adı verilen bir medeni kanun hazırladı. Ulaşım ve haberleşme alanlarında önemli çalışmalar yapıldı. 1866 yılında İzmir-Aydın, 1873 yılında İstanbul-İzmit arasında demir yolları yapıldı. 1845 yılında İstanbul- Edirne arasında çekilen hat ile ilk telgraf kullanılmaya başlandı. Ulaşım imkânlarının artması sonucu dergi, kitap, gazete ve her türlü basın faaliyeti yaygınlaştı.

İlgili konular:

1808 Sened-i İttifak

1839 Tanzimat Fermanı

1856 Islahat Fermanı

Sanayi İnkılabı’nın Osmanlı Devleti’ne Etkisi

Kırım Savaşı ve Paris Antlaşması

Açık Lise sınavlarına hazırlanmanın en kolay hali: AçıkTercih AÖL Test Çöz!

Mobil Uygulamamızı İNDİRİN! AÖL Yeni Müfredat Çıkmış Sınav Sorularını Çözün!