Başkanlık sisteminin parlamenter ve yarı başkanlık sisteminden ayrılan noktaları, güçlü ve zayıf yönleri

Başkanlık sisteminin parlamenter ve yarı başkanlık sisteminden ayrılan noktaları, güçlü ve zayıf yönleri

Başkanlık sisteminde yürütme tek kişi (ve onun seçtiği yardımcı, sekreter ve bakanlardan) oluşur; sembolik de olsa ayrı bir devlet başkanı yoktur. Parlamenter sistemde yürütme organı düalist yapıdadır; seçilmiş yasama organı üyeleri arasından çıkar ve devlet başkanlığını da temsil eden bir Cumhurbaşkanı ile Hükümeti oluşturan Başbakan ve Bakanlardan oluşur.

Parlamenter sistemden  yürütme organını doğrudan halka değil, (zaten çoğunluğuna sahip olduğu için içerisinden çıkıp güvenoyu alabildiği) meclise karşıdır.

Parlemente sistemde yürütmenin yasama organını fesh etme, yasamanın da yürütme üzerinde güvensizlik oyu ile devirme yetkisi vardır. Başkanlık sisteminde fesh veya devirme (görevden alma) gibi yetkiler söz konusu değildir.

Başkan da Parlamento da ayrı seçimlerle iş başına gelen, sorumluluk ve yetki alanları yasalarla çizilmiş, iki bağımsız organı oluşturur.

Başkanlık Sisteminin Güçlü ve Zayıf Yanları

Güçlü Yanları: 

1. Başkanlık sistemi istikrarlı bir yönetim sağlar. Başkanın sabit bir görev süresinin olması ve güçlü bir siyasi partinin bile güvensizlik oyu ile düşürme imkanının bulunmaması, Başkanın parti-içi dengeleri gözetmek zorunda olmaması, parti gruplarının baskısı ile karşılaşmaması yönetimde istikrarı sağlar.
2. Başkanlık sistemi güçlü ve etkin bir yönetim sağlar. Başkanın, parlamenter sistemin başbakanı gibi meclise karşı sorumlu olmaması daha fazla insiyatif alabilmesini, hızlı ve etkin karar almasını sağlar. Yürütme gücü bölünmediği için bürokrasi karşısında da daha güçlü bir sistemdir.
3. Başkanlık sistemi daha demokratik bir yönetim yaratır. Çünkü, ilk olarak, başkanın doğrudan halk tarafından seçilmesi, başkanlık sistemine tartışılmaz bir demokratik nitelik kazandırır. İkinci olarak, (Parlamenter sistemde sorumluluğun başka faktör veya aktörlere yıkılabilmesi ve/veya mecliste de çoğunluğu elinde bulunduran yürütmenin kolayca aklanmasının sağlanabilmesine karşın) “hesap sorulabilirlilik (accountability)” başkanlık sisteminde daha uygulanabilirdir.
4. Başkanlık sisteminde yasama meclisi üyeleri, hükümetin varlığının devamı kaygısı olmaksızın yasalar konusunda bağımsız karar verebilirler.
5. Başkanlık rejiminin katılığı yürütmenin istikrarına, bu da rejimin istikrarına katkıda bulunabilir.
6. Güçler ayrılığı ve sınırlı iktidar bireysel özgürlüklerin garantisidir.
7. Seçmenler olası hükümet seçeneklerini önceden görerek oy verir ve seçilmişlere hesap sorma araçları daha fazladır.
8. Siyaset dışı kişilerin de başkanlık yarışına girme imkanı vardır.

Zayıf Yanları: 

1. Başkanlık rejiminde halk tarafından seçilen başkan ve meclis birbirini görevden alamaz. Başkan başarısız olsa bile süresi doluncaya kadar görevde kalır. Başarılı olanlar da dönem sonunda görevden ayrılmak durumunda kalırlar.
2. Başkanlık rejimlerinde başkanın seçimi çoğunlukçu formüle göre yapılmaktadır. Çoğunlukçuluk, iktidar yoğunlaşmasına yol açmakta ve kutuplaşmayı arttırmaktadır.
3. Halk tarafından seçilen başkan ve meclis, farklı partilerden olabilirler. Bu durumda iki taraf da meşru olanın kendisi olduğu iddiasıyla önemli sorunlar ortaya çıkar.

Açık Lise sınavlarına hazırlanmanın en kolay hali: AçıkTercih AÖL Test Çöz!

Mobil Uygulamamızı İNDİRİN! AÖL Yeni Müfredat Çıkmış Sınav Sorularını Çözün!