2024-2025 Yeni Müfredat 9. Sınıf Tarih Kitap Özeti: 1. Ünite Geçmişin İnşa Sürecinde Tarih

1. Ünite: Geçmişin İnşa Sürecinde Tarih

1.1 Tarih ve Zaman

a) Geçmişi, Bizim İçin Günümüze Taşıyan Tarih Bilimi

Tarih, geçmişteki insan topluluklarının yaşamlarını, ilişkilerini, kültür ve uygarlıklarını yer ve zaman göstererek inceleyen bir bilim dalıdır. Tarih bilimi, olayları neden-sonuç ilişkisi içerisinde belgelerle ve tarafsız bir şekilde inceler. İnsan topluluklarının geçmişteki yaşam mücadeleleri, ulaştıkları maddi ve manevi değerler ve bunlar sonucunda oluşan uygarlıklar tarihin temel konusunu oluşturur. Uygarlıkları yaratan topluluklar, bulundukları coğrafi koşullara göre farklı deneyimler yaşamışlar ve bu deneyimlerle gelişim göstermişlerdir.

1. Ünite: Geçmişin İnşa Sürecinde Tarih

2. Ünite Eski Çağ Medeniyetleri

3. Ünite: Orta Çağ Medeniyetleri

b) Tarihe Yardım Eden Bilimler

Tarih bilimi tek başına yeterli değildir; diğer bilimlerden de yararlanarak gelişir. Bu bilimler arasında kronoloji, arkeoloji, coğrafya, sosyoloji, epigrafi (eski yazıların incelenmesi), antropoloji (insan ve toplum bilimleri) gibi disiplinler yer alır. Bu bilim dalları, tarihin farklı yönlerini daha ayrıntılı incelemeye ve anlamaya katkı sağlar.

1. Kronoloji (Zaman Bilimi)

Tanım ve Konu: Olayların zaman sırasına göre incelenmesini sağlayan bilim dalıdır. Kronoloji, geçmişteki olayların hangi tarihlerde ve sıralamayla gerçekleştiğini belirlemeye odaklanır. Yöntem: Tarihsel belgeler, yazıtlar ve kaynaklar analiz edilerek olayların kronolojik sıralaması yapılır. Tarihe Katkısı: Kronoloji, olayların doğru sırayla incelenmesini sağlar ve tarihsel sürecin bütünlüğünü korur. Bu sayede tarihçiler, olayların birbirini nasıl etkilediğini ve tarihsel bağlamı daha iyi anlayabilir.

2. Arkeoloji (Kazı Bilimi)

Tanım ve Konu: Eski çağlardan kalma maddi kalıntıları, özellikle de yapılar, eserler ve fosilleri inceleyen bilim dalıdır. Yöntem: Kazı çalışmaları ve yüzey araştırmaları yapılarak kalıntılar gün yüzüne çıkarılır ve analiz edilir. Tarihe Katkısı: Arkeoloji, yazılı kaynaklardan önceki dönemleri aydınlatır ve insanlık tarihine dair somut kanıtlar sunar. Bu sayede tarihçiler, geçmişteki yaşam tarzları ve toplum yapıları hakkında daha geniş bilgi edinebilir.

3. Coğrafya

Tanım ve Konu: Yeryüzünün fiziki özelliklerini ve insanın bu coğrafi özelliklerle olan ilişkisini inceleyen bilim dalıdır. Yöntem: Harita analizi, iklim ve topografya çalışmaları gibi yöntemlerle coğrafi etkenler araştırılır. Tarihe Katkısı: Coğrafya, olayların meydana geldiği coğrafi koşulları anlamamıza yardımcı olur. Örneğin, savaşların, göçlerin ve ticaret yollarının nedenlerini ve sonuçlarını coğrafi faktörler üzerinden değerlendirmek tarihçilere olayların sebeplerini daha iyi kavrama olanağı sağlar.

4. Sosyoloji (Toplum Bilimi)

Tanım ve Konu: Toplumların yapılarını, ilişkilerini ve toplumsal değişim süreçlerini inceleyen bilim dalıdır. Yöntem: Anketler, istatistikler ve gözlemler gibi sosyal araştırma yöntemleri kullanılır. Tarihe Katkısı: Sosyoloji, tarihteki toplumların sosyal yapısını, toplumsal değişim ve dönüşüm süreçlerini anlamamıza yardımcı olur. Bu sayede tarihçiler, toplumların nasıl geliştiğini ve çeşitli sosyal olayların tarihsel bağlamını daha iyi değerlendirebilir.

5. Epigrafi (Yazıt Bilimi)

Tanım ve Konu: Eski yazıtları, taşlara, metallere ve diğer yüzeylere kazınmış metinleri inceleyen bilim dalıdır. Yöntem: Yazıtların orijinal dilinde çözümlenmesi ve analiz edilmesiyle metinlerin anlamı ortaya çıkarılır. Tarihe Katkısı: Epigrafi, tarihsel olayları ve toplumların inançlarını, yönetim biçimlerini ve günlük yaşamlarını daha iyi anlamamıza yardımcı olur. Yazıtlar, yazılı kaynakların eksik olduğu dönemlerde tarihçilere önemli bilgiler sunar.

6. Antropoloji (İnsan ve Toplum Bilimi)

Tanım ve Konu: İnsanların fiziki ve kültürel yapısını, kökenlerini ve gelişim süreçlerini inceleyen bilim dalıdır. Yöntem: Alan çalışmaları, karşılaştırmalı incelemeler ve kültürel analizler gibi yöntemler kullanılır. Tarihe Katkısı: Antropoloji, insan topluluklarının kültürel gelişimlerini ve sosyal yapılarını inceleyerek tarihçilerin toplumların geleneklerini ve etkileşimlerini daha iyi anlamalarına olanak tanır. Bu, tarihin kültürel ve sosyal boyutlarının aydınlatılmasına katkıda bulunur.

Bu bilim dalları, tarih araştırmalarını daha kapsamlı ve çok yönlü hale getirerek, geçmişin daha derin ve anlamlı bir şekilde yorumlanmasına yardımcı olur.

1.2 Tarih Öğrenmenin Çok Yönlü Yararları

Tarih, toplumun hafızasını oluşturur ve geçmişteki deneyimlerden ders çıkararak geleceğe güvenli adımlar atmamıza olanak tanır. Tarih öğrenimi, bireylere kimlik kazandırır, toplumsal değerlerin aktarılmasında önemli bir rol oynar. Toplumda aidiyet ve birlik duygusu oluşturur. Tarih bilinci, uluslararası ilişkilerde de önemli bir rehberdir. Milletler, geçmiş deneyimlerinden yararlanarak geleceğe yönelik stratejiler geliştirirler. Ayrıca, tarihin doğru anlaşılması için olaylar, kendi döneminin şartları ve değer yargılarıyla değerlendirilmelidir.

1.3 Zamanı Sınıflandırma

Zaman, evrensel bir gerçekliktir ve insanlar zamanı bölümlere ayırarak yaşamlarını kolaylaştırmışlardır. Tarih boyunca farklı toplumlar zamanı ölçmek için çeşitli takvimler geliştirmişlerdir. Güneş yılı ve ay yılı esasına dayanan takvimler, toplumların yaşamını düzenlemiş ve sosyal hayatın bir parçası haline gelmiştir. Takvimlerin başlangıç noktaları toplumlar için önemli olaylara dayandırılmıştır. Örneğin, İbraniler yaradılış yılına, Müslümanlar Hicret’e (622) dayanan takvimler kullanmışlardır.

Tarih Boyunca Kullanılan Farklı Takvim Sistemleri

1. Mısırlılar ve Güneş Yılı

İlk Kullanım: Mısırlılar tarafından icat edilmiştir.

Esası: Güneş yılını esas alır.

Detay: Nil Nehri’nin taşma zamanlarını belirlemek amacıyla kullanılmıştır. Güneş yılını esas alarak 365 gün 6 saatten oluşan bir yılı hesaplamışlardır. Bu takvimde yılın dört mevsime bölünmesi esastır.

2. Sümerler ve Ay Yılı

İlk Kullanım: Sümerler tarafından geliştirilmiştir.

Esası: Ay yılına dayanmaktadır.

Detay: Sümerler, ayın evrelerini gözlemleyerek bir ayın 29,5 gün sürdüğünü fark etmişler ve takvimlerini buna göre düzenlemişlerdir. Yıl 354 gündür ve 12 aydan oluşur.

3. İbraniler ve Yaradılış Takvimi

İlk Kullanım: İbraniler tarafından MÖ 3761 yılında kullanılmaya başlanmıştır.

Esası: Dünya’nın yaratılış yılına dayandırılmıştır.

Detay: İbrani takviminde, Dünya’nın yaratılış yılı başlangıç kabul edilmiştir. Dini ve kültürel olayları belirlemede kullanılmıştır.

4. Yunanlar ve Olimpiyat Takvimi

İlk Kullanım: Yunanlar tarafından MÖ 776 yılında kullanılmaya başlanmıştır.

Esası: Olimpiyat oyunlarının başlangıç tarihi esas alınmıştır.

Detay: Yunanlar, ilk olimpiyat oyunlarının yapıldığı yılı (MÖ 776) takvimlerinin başlangıç yılı olarak kabul etmişlerdir.

5. Miladi Takvim

İlk Kullanım: Romalılar tarafından geliştirilmiştir.

Esası: Güneş yılına dayanmaktadır.

Detay: Miladi takvim, Hz. İsa’nın doğumunu esas alır. Papa XIII. Gregorius’un düzenlemesiyle bugünkü halini almıştır ve dünyada en yaygın kullanılan takvimdir. Bir yıl 365 gün 6 saattir. günümüzde dünyada en yaygın kullanılan takvimdir. Bir yıl 365 gün 6 saattir. Başlangıcı, Hz. İsa’nın doğumundan bir hafta sonrası yani 1 Ocak’tır. Kökeni Mısırlılara dayanan bu takvimi Romalılar geliştirmiş ve Papa 13. Gregorious (Gregoryen) son şeklini vermiştir. Bu nedenle “Gregoryen takvimi” de denir. Ülkemizde 1 Ocak 1926’dan itibaren kullanılmaya başlanmıştır.

6. Hicri Takvim

İlk Kullanım: MS 622 yılında, Müslümanlar tarafından kullanılmaya başlanmıştır.

Esası: Ay yılı esasına dayanmaktadır.

Detay: Hicri takvim, Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicret ettiği yıl olan 622’yi başlangıç olarak kabul eder. Bir yıl 354 gün 8 saat 48 dakikadır ve dini günler bu takvime göre hesaplanır.

7. Celali Takvim

İlk Kullanım: Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah döneminde MS 1079 yılında kullanılmaya başlanmıştır.

Esası: Güneş yılı esasına dayanmaktadır.

Detay: Ömer Hayyam tarafından hazırlanan bu takvimde başlangıç noktası olarak 15 Mart 1079 alınmıştır.

8. Rumi Takvim

İlk Kullanım: Osmanlı Devleti tarafından 1839’da kullanılmaya başlanmıştır.

Esası: Güneş yılı esasına dayanmaktadır.

Detay: Mali işlerin düzenlenmesi amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Miladi takvimle arasında 584 yıl fark vardır.

9. 12 Hayvanlı Türk Takvimi

İlk Kullanım: Göktürkler ve Uygurlar tarafından kullanılmıştır.

Esası: Güneş yılı esasına dayanmaktadır.

Detay: 12 yılda bir döngü yapan bu takvimde, her yıl bir hayvan ismiyle adlandırılır. Örneğin, sıçan, öküz, pars, tavşan gibi hayvanlar yılları temsil eder.

Açık Lise sınavlarına hazırlanmanın en kolay hali: AçıkTercih AÖL Test Çöz!

Mobil Uygulamamızı İNDİRİN! AÖL Yeni Müfredat Çıkmış Sınav Sorularını Çözün!