Sosyal Değişme

Sosyoloji Konu Özeti: Sosyal Değişme Nedir?

Sosyal değişme nedir, sosyal değişmeyi etkileyen faktörler nelerdir, sosyal değişmeyi yavaşlatan ve hızlandıran etkenler nelerdir, toplumsal değişme ile sosyal değişme farklı şeyler midir, toplumsal değişme tipleri nelerdir, demokratik ve planlı değişme ile baskı yoluyla değişme nedir, kalkınma, gelişme, evrim gibi kavramların toplumsal değişme ile ilgisi var mıdır, toplumsal bütünleşme ve toplumsal çözülme arasındaki ilişki nedir, toplumsal bütünleşmenin unsurları nelerdir, fonksiyonel bütünleşme, mana etrafında bütünleşme ne demektir?…

Toplumsal değişme, toplumsal yapının maddi ve manevi unsurlarının bir durumdan başka bir duruma geçmesidir.

• Değişme yön bildirmez. Değişmede “İleri – Geri – Sağ – Sol” yoktur.
• Değişmeden söz edebilmemiz için göreceli de olsa bir kalıcılık gerekir. Periyodik değişmeler, sosyal değişme sayılamaz.

ÖRNEK:

Geleneksel toplumlarda görülen geniş aile tipi, endüstrileşme ile birlikte yerini çekirdek aile tipine bırakmaya başlamıştır.

Bu gözlem, aşağıdakilerden hangisinin bir kanıtı olabilir?

A) Sosyal değişme         B)  Sosyal dayanışma

C) Sosyal tabakalaşma D)  Sosyal etkileşim

E) Sosyal çözülme

Cevap: A

Sosyal Değişmenin Özellikleri:

1. Toplumsal değişme kaçınılmaz bir süreçtir; bazı kurum ve kültür unsurları değişmeye direnç gösterseler de zamanla az ya da çok değişirler.
2. Toplumsal değişmenin belli bir yönü ve doğrultusu yoktur. Daha iyi ve ileriye olabileceği gibi daha kötüye ve geriye doğru da olabilir.
3. Toplumsal değişmenin hızı ve biçimi hem toplumdan topluma, hem de aynı toplum içerisinde alandan alana (kurumdan kuruma) farklılık gösterir.
4. Toplumsal değişme gerekli bir süreçtir ve çift yönlü işlevi vardır. Toplumun varlığını sürdürmesini sağlayabileceği gibi, devamlılığını tehlikeye de düşürebilir.
5. Belli bir alan veya kurumdaki değişmeler, zamanla diğer alanları da etkileyerek değişmeye zorlar.
6. Koşulları hazır olmadan gerçekleşen değişmeler toplumda bunalımlara yol açar.

Sosyal Değişmeyi Etkileyen Faktörler

a. Toplumsal Değişmeyi Etkileyen Genel Faktörler:

• Fiziksel Çevre Koşulları (İklimsel değişmeler ve doğal olaylar gibi)
• Nüfus (genç veya yaşlı olması, kadın-erkek dengesizliği gibi durumlar)
• Din (Dinsel inanç ve hareketler)
• Düşünceler (Fikir akımları toplumu değiştirir)
• Önderler (Hz. Muhammed ve Mustafa Kemal Atatürk…)
• Teknoloji (Ulaşımı ve iletişimi kolaylaştıran teknolojik değişiklikler gibi)
• Çatışmalar (Siyasi gruplar veya sosyal sınıflar arasındaki çatışmalar gibi)
• Sosyal Hareketler (İşçi hareketleri, Arap Baharı v.b.)

ÖRNEK SORU:

Toplumsal değişmeyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Toplumda değişmeyen tek şey değişmenin kendisidir.

B) Değişmenin hızı toplumdan topluma değişmez.

C) İcatlar ve keşifler değişmeyi hızlandırır.

D) Geleneksel toplumlar yavaş değişir.

E) Sınıfsal çatışmalar değişmeyi hızlandırır.

Cevap: B

ÖRNEK SORU:

Aşağıdakilerden hangisi toplumsal değişmeyi hızlandıran etkenlerden biri değildir?

A) Kitle iletişim araçları

B) Teknolojik gelişmeler

C) Geleneksel değerler

D) Kültürel etkileşim

E) Demografik etkenler

Cevap: C

b. Toplumsal Değişmeyi Hızlandıran Faktörler:

–Buluşlar ve keşifler

–Bilgi birikiminin artması

–Kitle iletişim araçları

–Etkili kişi ve zümrelerin varlığı

–Savaşlar ve göçler

–Teknolojik faktörler

c. Toplumsal Değişmeyi Yavaşlatan Faktörler:

–Diğer toplumlardan soyutlanmış olma

–Statükonun (mevcut durumun) devam etmesinden çıkarı olanların varlığı

–İnsan ve doğal kaynakların kıt olması

–Toplumsal alışkanlıklara bağlılık

Sosyal Değişme Tipleri:

a. Serbest Toplumsal Değişme:

b. Müdahale Yoluyla Toplumsal Değişme: İkiye ayrılır.

–Demokratik Planlı Değişme

–Baskı Yoluyla Değişme

ÖRNEK SORU:

Sanayileşen toplumlarda kadının da ekonomik faaliyetlere katılmasıyla birlikte, aile eğitim, üretim, dayanışma ve benzeri görevlerini yitirecek ve böylece, akrabalık bağları eski önemini kaybedeceği için geleneksel geniş ailenin yerini çekirdek aile alacaktır. Ancak, bu değişimin gerçekleşebilmesi için ailenin bu görev ve işlevlerini devredebileceği kurumları oluşup gerekli gelişmeyi göstermesi gerekir. Aksi durumda, aile ve akrabalık grupları bu tür değişime karşı koyacaktır.

Buna dayanarak, toplumsal değişme hakkında aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir?

A) Toplumun belli bir alanındaki değişmeler, diğer alanları da etkileyerek değiştirir.

B) Koşulları hazır olmayan değişmelere karşı geleneksel unsular direnç gösterir.

C) Toplumsal alandaki yeniliklerin kabul edilmesi işlevsel olmalarına bağlıdır.

D) Toplumsal değişme kesintisiz bir süreçtir.

E) Toplumsal değişmenin hızı her kurumda aynı değildir.

Cevap: B

Sosyal Değişme ile İlgili Temel Kavramlar

a.Kalkınma: Ekonomik

b.Modernleşme (Çağdaşlaşma): Çağdaş uygarlık düzeyine ulaşma

c.Evrim: Kendiliğinden ve zaman (yüz yıl, bin yıl) içerisinde

d.Devrim (inkılâp): Güç kullanarak ve kısa sürede

e.İhtilal: Yönetimi ele geçirme

f.İsyan:

g.Toplumsal ilerleme:  Belirli bir alan veya alanlarda iyileşme

h.Toplumsal gelişme

Toplumsal Gelişme

Toplumsal gelişme, toplumun ekonomik büyüme ile birlikte toplumsal, siyasal ve kültürel açıdan ilerlemesidir. Bazı göstergeleri vardır.

Toplumsal gelişmenin göstergeleri:

• Milli gelirin dengeli şekilde dağılması
• Sanayileşmiş bir toplum haline geçilmesi üretimle birlikte verimliliğin artması
• Yatırımların ülkenin belirli yörelerine değil, her yöresine dengeli şekilde dağılması
• Eğitimin niceliksel ve niteliksel açıdan iyileşmesi
• Toplumsal yaşamın manevi kültür öğeleri açısından da zenginleşmesi
• Toplum üyelerinin ortak amaç ve değerler etrafında birleşmesi
• Kişi ve toplum çıkarları arasında bir dengenin kurulması

Toplumsal gelişme Unsurları:

1. Ekonomik Büyüme: Ekonomik kalkınmanın gerçekleşmesi, işsizlik, enflasyon gibi sorunların toplumu etkileyecek düzeyde olmaması durumudur.
2. Orta Sınıflaşma: Nüfusun genelinin orta tabakada yer alması, yoksul insanın yok denecek kadar az olması durumunu ifade eder.
3. Toplumsal Bütünleşme: İki boyutu vardır:
   1. Fonksiyonel bütünleşme: Toplumsal kurum ve grupların işlevsel olarak birbirini tamamlamasını ifade eder.
   2. Mana etrafında bütünleşme: Milli ve manevi değerler (ezan, bayrak v.b.) bütünleşmeyi ifade eder.

Toplumsal Çözülme

Toplumsal bütünleşmenin zıttıdır. Bir toplumda maddi ve manevi kültür  elemanlarının birbirleri arasında dengesizlik oluşmasına toplumsal çözülme denir. Toplum yaşamını düzenleyen normlar (kurallar), insanlar arasındaki ilişkileri düzenler ve sağlıklı bir toplum yapısının korunmasını sağlar. Ancak insanların toplum normlarından sapmalar göstermeye başlaması toplumsal çözülmenin göstergesidir.

Toplumsal çözülmenin en önemli nedenleri;

İş bölümü yetersizliği, insanların örgütlenmesi önünde engeller olması, toplumun demokratik kurumlarının zayıflaması ve milli birlik bilincinin zayıflaması olarak gösterilebilir.

Açık Lise sınavlarına hazırlanmanın en kolay hali: AçıkTercih AÖL Test Çöz!

Mobil Uygulamamızı İNDİRİN! AÖL Yeni Müfredat Çıkmış Sınav Sorularını Çözün!